Kleine schooltjes

Als beleidsmedewerker van de Lowys Porquinstichting (schoolbestuur voor RK & PC basisonderwijs met 31 scholen + 1 praktijkschool in Bergen op Zoom en omgeving), werd ik recent geconfronteerd met de lastige vraag naar de sluiting van te kleine scholen. De zgn. opheffingsnorm ligt in Nederland op 23 leerlingen. Voor mij en voor mijn collega's een vraag met vele kantjes en nog meer gevolgen.

Die vraag bracht mij terug naar mijn eigen tijd op de basisschool: de gemeenteschool van Nieuwpoort-Bad. Ik heb maar één (1) foto uit die periode.

Ja, dit is een foto van de hele school met alle leerlingen.  Achteraan 'de meester', Lucien Billiet, Voor hem rechts Pierre Donjean (zo spraken wij de familienaam uit, of het ook zo geschreven is, weet ik niet zeker ...), in het midden Eric Billiet (zoon van de meester), links Jean-Marc (?). Op de eerste rij rechts zit ik, naast mij mijn broer Wim en Rudi Senesael. Als ik met mij goed herinner zaten Eric, Pierre en ik toen in het vierde studiejaar, mijn broer Wim en Rudi in het tweede en Jean-Marc in het derde.

De foto is het werk van een officiële schoolfotograaf; Mertens uit Zellik, een loepzuivere zwart-witfoto. Hij werd genomen in juni 1964. Links op de kast staat een Heilig Hart-beeld, in oktober en mei stond daar een gelijkaardig Mariabeeld. Ernaast een klein aquarium met echte kikkerdril, dat waren we tijdens een of andere speeltijd zelf gaan vissen in een van de vele plassen in de duinen rondom de school. Tenslotte staat er een wereldbol en een authentiek neger-spaarpotje, inclusief een dankbaar knikkend kopje wanneer we er iets in gooiden. Dit beeldje brengt mij dan weer bij de onopgeloste vraag wat er met het zilverpapier gebeurde dat wij zo naarstig spaarden voor diezelfde negertjes. 

Toen ik in het schooljaar 1961-62 het eerste studiejaar aanvatte, waren er 16 leerlingen, waarvan de drie zonen van de meester zelf. In het vijfde waren we met 7, dat leerjaar kwam er Michele, de zus van Pierre, bij. Zowaar een gemengde school avant la lettre. Overigens waren Pierre en Michelle van huis uit Franstalig. En dat kwam onze kennis van het Frans als spreektaal ten goede, niet dat de meester dat gebruik bevorderde op de speelplaats, het gebeurde gewoon. Voor het zesde studiejaar stuurden onze ouders mij naar het grote Sint Bernarduscollege in Nieuwpoort Stad. Dat leek hen veiliger met het oog op de middelbare school. En onze Wim ging gelijk mee. Die overgang was niet bepaald een succes, stof voor een volgend verhaal ...

De bankjes waren voor die tijd bijzonder modern. Alhoewel de ingebouwde inktpot vertelt dat we met kroontjespen schreven, een balpen of een 'bic' was uit den boze. In mijn geval ondernam ik pogingen tot ... Talloze keren kreeg ik te horen dat ik een 'brielpot' was, een kwaliteit die mij al van in de kleuterschool toegeschreven werd. En ons moeder kon elke week weer inktvlekken uit mijn kleren wassen. 

Begrippen als gedifferentieerde instructie of coöperatief werken, kende onze meester beslist niet. Maar hij beoefende het wel allemaal intensief, want wat wij ontvingen was gewoon onderwijs op maat. Getuige de deurtjes van de kast die bekleed waren met bordverf, daar oefenden wij de decimale getallen en de breuken op. Achteraan collage's van een groepswerk over het Belgische koningshuis. Niet in beeld: de projector met dia-'filmpjes' waar de meester over beschikte en de Grundig bandopnemer. 

Verder buiten beeld: de grote gietijzeren kachel die midden de klas stond. De twee sporen op de grond ontstonden toe wij met de meester de zandbak naar de ander kant van de klas sleepten. U ziet maar een kleine helft van het lokaal. In een lokaal van dit formaat zitten nu vlot twintig tot dertig leerlingen terwijl een plafond nu minstens een meter lager hangt.

Eén detail confronteert mij met het feit dat wij het thuis echt niet breed hadden: iedereen zit daar met zijn 'beste kleren aan'. Wim en ik hadden toen geen zondags hemd met plastron of strikje. En in de zomer droegen wij plastic sandalen. Overigens droeg de meester steevast een 'schabbe' of in het Nederlands, een stofjas. Op je kleren moest je zuinig zijn.

Tenslotte nog dit: dat deze foto geregisseerd werd door de meester blijkt ondermeer uit de schriften die netjes voor ons liggen ... en hij de pennen of potloden vergat.